แต่ละท้องถิ่นมักมีของขึ้นชื่อของตัวเองอยู่เสมอ ไม่ว่าจะในระดับจังหวัด อำเภอ โดยเฉพาะในระดับตำบล ถือเป็นสิ่งสะท้อนถึงเอกลักษณ์อันหลากหลายของท้องถิ่นนั้น ๆ ได้อย่างชัดเจน จะมาในรูปแบบของ “ผลิตภัณฑ์” รู้จักกันในนามของ สินค้าโอทอป ซึ่งไม่ได้เกิดขึ้นมาเพื่อส่งเสริมและสนับสนุนสินค้าและผลิตภัณฑ์จากท้องถิ่นเท่านั้น แต่ยังเพื่อสนับสนุนคุณภาพชีวิตของคนในชุมชน รวมทั้งเป็นตัวแทนและหน้าตาของจังหวัดนั้น ๆ ด้วย
บทความนี้ Drive Car Rental ผู้ให้บริการรถเช่ากรุงเทพและจังหวัดสำคัญต่าง ๆ ขอพามาทำความรู้จักกับที่มาของโอทอป และสินค้า OTOP 77 จังหวัด ว่าสินค้าโอทอปแต่ละจังหวัดในแต่ละท้องถิ่นมีผลิตภัณฑ์อะไรน่าสนใจบ้าง
ที่มาของสินค้าโอทอป (OTOP)
สินค้าโอทอป (OTOP) ย่อมาจากคำว่า One Tambon, One Product หรือ หนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์ เป็นโครงการกระตุ้นเศรษฐกิจ ซึ่งมีการนำเสนอขึ้นมาเมื่อปี 2001 ในยุคของรัฐบาลนายทักษิณ ชินวัตร โดยโครงการนี้มีต้นแบบมาจากโครงการแนวคิด One Village, One Product (หนึ่งหมู่บ้านหนึ่งผลิตภัณฑ์) ของเมืองโออิตะ ประเทศญี่ปุ่น
แนวคิดหลักของโครงการนี้ คือการเลือกสินค้าหรือผลิตภัณฑ์ของแต่ละตำบลมาหนึ่งอย่าง เพื่อเป็นตัวแทนของชุมชนนั้น ๆ และประชาสัมพันธ์สินค้าเหล่านี้ทั้งในและต่างประเทศ ซึ่งสินค้า OTOP จะมีตั้งแต่อาหาร ของใช้ ไปจนถึงงานหัตถกรรมอย่างผ้าไหม ผ้าฝ้าย เครื่องปั้นดินเผา งานสาน และเครื่องประดับต่าง ๆ ที่สะท้อนถึงเอกลักษณ์ของชุมชนหรือจังหวัดนั้น ๆ
วัตถุประสงค์ของโครงการสินค้าโอทอป (OTOP)
1. กระตุ้นเศรษฐกิจชุมชน
เป้าหมายสำคัญของโครงการสินค้าโอทอป คือการกระตุ้นให้เกิดการซื้อขายแลกเปลี่ยน เพื่อให้ชุมชนนั้นสามารถหารายได้ด้วยตัวเองอย่างยั่งยืน ผ่านผลิตภัณฑ์ที่ทำขึ้นมาในท้องถิ่นนั้น ๆ เป็นตัวดึงดูดเม็ดเงิน
2. อนุรักษ์และส่งเสริมมรดกทางวัฒนธรรม
สินค้าโอทอปแต่ละจังหวัดนั้นจะต้องผลิตขึ้นมาจากสิ่งต่าง ๆ ในชุมชน รวมถึงภูมิปัญญาและมรดกทางวัฒนธรรมที่สืบทอดกันมาในท้องถิ่นนั้น ๆ ด้วย การสร้างสินค้าที่มีการผสมผสานกับมรดกทางวัฒนธรรมเหล่านี้ ถือเป็นการต่อยอดภูมิปัญญาเพื่อให้เกิดการรับรู้ อีกทั้งยังสร้างประโยชน์ให้กับชุมชนและผู้บริโภคต่อไป
3. พัฒนาทักษะและศักยภาพของชุมชน
การผลิตสินค้า OTOP ยังช่วยพัฒนาทักษะของคนในชุมชน ซึ่งสามารถต่อยอดไปสู่การยกระดับศักยภาพในด้านต่าง ๆ ขึ้นไปอีก ไม่ว่าจะงานฝีมือ การวางแผนการตลาด การออกแบบ และอื่น ๆ อีกมากมาย
4. สนับสนุนการใช้ทรัพยากรท้องถิ่นอย่างยั่งยืน
แต่ละชุมชนหรือท้องถิ่นของไทยล้วนมีทรัพยากรที่หลากหลาย ซึ่งการนำสิ่งต่าง ๆ ในชุมชนมาต่อยอดพัฒนาในรูปแบบผลิตภัณฑ์ ทำให้เกิดการใช้ประโยชน์อย่างเต็มที่ และช่วยให้วงจรการผลิตของชุมชนสามารถพึ่งพาตัวเองได้มากขึ้น
สินค้าโอทอป 77 จังหวัด แต่ละจังหวัดมีอะไรบ้าง?
จากผลิตภัณฑ์ของ 7,255 ตำบลทั่วประเทศไทย จะมีสินค้าอยู่จำนวนหนึ่งถูกสนับสนุนให้เป็นสินค้า OTOP ประจำจังหวัด ที่ได้สื่อถึงเอกลักษณ์และวัฒนธรรมประจำถิ่นออกมาได้อย่างโดดเด่น โดยสินค้า OTOP 77 จังหวัดที่มีชื่อเสียงจะถูกแบ่งออกเป็นตามภาคต่าง ๆ ของประเทศไทยดังนี้
สินค้าโอทอปภาคเหนือ
ผ้าทอเชียงใหม่
จังหวัดเชียงใหม่นั้น มีชื่อเสียงเรื่องงานทอผ้ามาอย่างยาวนานร่วมศตวรรษ ในอดีตถือเป็นสิ่งมีค่าเพราะใช้ถวายบรรณาการให้กับชนชั้นสูง แต่ในปัจจุบันถือเป็นงานฝีมือที่หาได้ยาก และมีการสนับสนุนให้ใช้และสวมใส่ในโอกาสต่าง ๆ โดยเฉพาะลายหงส์ในโคม ถูกยกให้เป็นลายผ้าอัตลักษณ์ประจำจังหวัดเชียงใหม่ในปี 2022 เนื่องในโอกาสสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงเจริญพระชนมพรรษา 90 พรรษา
เครื่องเงิน
หนึ่งในงานฝีมือที่มีชื่อเสียงจากความประณีตและสวยงาม โดยการผลิตนั้นจะต้องอาศัยทักษะและความชำนาญ ทั้งในการสร้างแม่แบบ, ขึ้นรูป, และการหล่องานโลหะ เครื่องเงินลำดับต้น ๆ ของภาคเหนือจะเป็นเครื่องเงินวัวลาย สืบทอดกันมาตั้งแต่ยุคพญามังรายสร้างเมืองเชียงใหม่ ได้มีการเจรจานำช่างฝีมือจากเมืองพุกาม ที่ขึ้นชื่อในเรื่องเทคนิคการแกะลายสองด้านมาถ่ายทอดวิชาให้
เครื่องปั้นดินเผา
สำหรับจังหวัดลำปาง นอกจากรถม้าที่เป็นเหมือนสัญลักษณ์ประจำท้องถิ่น ก็จะมีเครื่องปั้นดินเผาคุณภาพเยี่ยมเป็นสิ่งเชิดหน้าชูตาของจังหวัดนี้ โดยเครื่องปั้นดินเผาขึ้นชื่อของจังหวัดลำปาง คือเครื่องปั้นดินเผาบ้านม่อนเขาแก้ว ซึ่งมีจุดเด่นคือ งานปั้นพร้อมลวดลายสวยงามเป็นเอกลักษณ์ และไม่ผ่านการเคลือบเหมือนงานเซรามิกทั่วไป เพราะใช้ดินโป่งมันเป็นวัสดุหลัก ทนความร้อนได้ดีและเก็บความเย็นได้นาน อีกทั้งยังสามารถประยุกต์เข้ากับเทคโนโลยีสมัยใหม่ได้ เช่น หม้ออบไก่ โดยนำหม้อดินเผามาติดตั้งลวดไฟฟ้าเพื่อใช้ปรุงอาหาร
ครกหูหิ้ว
ครกและสาก เป็นของใช้อยู่คู่กับครัวไทยมาอย่างยาวนาน โดยเฉพาะครกหินที่ได้ชื่อว่าแข็งแรงและทนทาน แต่สำหรับครกหูหิ้วศิลาทิพย์จากจังหวัดตากนี้ เป็นการต่อยอดการออกแบบให้ทันสมัยและตอบโจทย์การใช้งาน ด้วยการเพิ่มหูหิ้วที่เป็นสายถักจากวัสดุธรรมชาติ นอกจากจะสะดวกต่อการใช้งานและเคลื่อนย้ายแล้ว ยังช่วยป้องกันปัญหาสากหล่นแตกและลดการอับชื้นของครกได้เป็นอย่างดี
ลำไยอบแห้ง
ผลไม้ขึ้นชื่อของจังหวัดลำพูน ต่อยอดด้วยการนำไปเพิ่มมูลค่าด้วยการทำเป็นลำไยอบแห้ง ซึ่งพันธุ์ที่นิยมใช้กันคือ ลำไยพันธุ์อีดอ เพราะเนื้อลำไยไม่เหนียว มีสัมผัสดีกว่าพันธุ์อื่น ๆ เมื่ออบแห้งแล้วจะมีสีทองสวย นอกจากจะเป็นสินค้าที่สนับสนุนผลิตภัณฑ์ทางการเกษตรแล้ว ยังถูกยกให้เป็นผลิตภัณฑ์บ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (Geographical Indications) โดยกรมทรัพย์สินทางปัญญา เมื่อปี 2016 อีกด้วย
สินค้าโอทอปภาคอีสาน
ผ้าครามปักมือจากถิ่นภูพาน เมืองสกล
ผ้าย้อมจากสีธรรมชาติอันเก่าแก่ สีสันสวยงาม มาพร้อมกระบวนการผลิตอันซับซ้อนและต้องแข่งกับเวลา ถือเป็นงานฝีมือที่ต้องใช้ความชำนาญอย่างสูง บวกกับการปักมือที่ต้องใช้เวลาและสมาธิมากไม่แพ้กัน อีกทั้งแต่ละผืนจะมีลายแตกต่างกันออกไป ทำให้ผ้าครามปักมือนี้มีมูลค่าและความสวยงามยิ่งขึ้น
ข้าวหอมมะลิ ทุ่งกุลาร้องไห้
ข้าวหอมมะลิคุณภาพสูงปลูกด้วยวิธีเฉพาะตัว ทั้งการใช้น้ำฝนเป็นหลัก ทำให้ปลูกได้เพียงปีละ 1 ครั้ง เก็บเกี่ยวช่วงหน้าหนาวที่มีอากาศเย็น และการระบายน้ำก่อนเก็บเกี่ยว 10 วัน ทำให้ข้าวหอมมะลิหุงออกมาแล้วมีความหอมนุ่ม ได้รับการยอมรับทั้งในและต่างประเทศ
เสื่อกกทอมือ เมืองอำนาจเจริญ
เสื่อกกนาหมอม้า งานฝีมือที่ถูกประกาศขึ้นทะเบียนเป็นสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (GI) ผสานภูมิปัญญาท้องถิ่นสืบทอดกันมารุ่นสู่รุ่น ด้วยลักษณะของดินที่ปลูกต้นกกนั้นกักเก็บความชื้นได้ดี ทำให้ต้นกกมีความเหนียวและแข็งแรง เหมาะกับการนำมาทำเสื่อ และต่อยอดเป็นผลิตภัณฑ์อื่น ๆ ได้ เช่น กระเป๋า, รองเท้า, เครื่องประดับ, เบาะรองนั่ง หรือแผ่นรองจาน เป็นต้น
ผ้าไหมมัดหมี่จากบ้านหัวฝาย จ.ขอนแก่น
ผลิตภัณฑ์ผ้าไหมคุณภาพสูงจากชุมชนบ้านหัวฝาย มรดกภูมิปัญญาของบรรพบุรุษที่สืบทอดกันจากรุ่นสู่รุ่น มาพร้อมลวดลายอันเป็นเอกลักษณ์และทันสมัย คงความประณีตบรรจงตั้งแต่การเลี้ยงหนอนไหมจนกลายมาเป็นผ้าผืนงาม สีไม่ตก และยังมีการพัฒนาคุณภาพผลิตภัณฑ์อย่างสม่ำเสมอ ทั้งการปรับลวดลายและสีสัน ให้เข้าถึงเป้าหมายทุกเพศทุกวัย
กระเป๋าผ้าไหมมัดหมี่ จ.ยโสธร
หนึ่งในผลลัพธ์จากการต่อยอดและเพิ่มมูลค่างานหัตถกรรมของไทย ที่ถูกถักทอและขึ้นลวดลายด้วยมืออย่างปราณีต นำมาตัดเย็บให้เป็นกระเป๋าทรงต่าง ๆ และยังสามารถจับคู่กับวัสดุอื่น ๆ ได้อย่างลงตัว ถือเป็นการนำชิ้นงานฝีมือแบบดั้งเดิมของไทยมาประยุกต์ให้เข้ากับยุคสมัยได้เป็นอย่างดี
สินค้าโอทอปภาคกลาง
เครื่องเบญจรงค์ จ.อยุธยา
หนึ่งในงานศิลปะเก่าแก่สืบทอดมาแต่โบราณ ตั้งแต่ยุคสุโขทัยมาจนถึงรัตนโกสินทร์ ด้วยกรรมวิธีการสร้างสรรค์ ทั้งการลงยา, วาดลวดลาย และอีกหลาย ๆ ขั้นตอน ทำให้เบญจรงค์เป็นเครื่องปั้นดินเผาที่มีเอกลักษณ์และเป็นภูมิปัญญาอันล้ำค่า
น้ำตาลมะพร้าว จ.สมุทรสงคราม
เครื่องปรุงรสชาติชั้นเยี่ยมจากแหล่งผลิตที่ใหญ่ที่สุดของไทย นอกจากจะต้องใช้เวลาในการทำอย่างยาวนานแล้ว ยังมาพร้อมกับขั้นตอนความพิถีพิถัน เพื่อให้คงรสชาติความหวานหอมอันเป็นเอกลักษณ์ เพื่อนำไปชูรสชาติให้กับอาหารและขนมอีกหลากหลายเมนู
ยาหม่องเสลดพังพอน สมุนไพรวังพรม จ.นครปฐม
หนึ่งในสินค้าโอทอป 77 จังหวัด จากผู้ผลิตยาสมุนไพร ด้วยประสบการณ์กว่า 30 ปี จึงนำความรู้และภูมิปัญญาด้านสมุนไพรไทยมาพัฒนาต่อยอด ออกมาเป็นเนื้อยาหอมเนียน มีกลิ่นเฉพาะตัว และได้มาตรฐานสากล ช่วยบรรเทาอาการปวดเมื่อย, อาการคันจากแมลงสัตว์กัดต่อย อาการออฟฟิศซินโดรม ตลอดจนใช้สูดดมเพื่อแก้วิงเวียนหรือคัดจมูก เหมาะสำหรับเป็นยาสามัญประจำบ้าน
กระเป๋าสาน บ้านหนองจระเข้ จ.ปราจีนบุรี
ผลงานจากฝีมือผู้สูงอายุบ้านหนองจระเข้ ที่รวมตัวเป็นกลุ่มวิสาหกิจชุมชน โดยการนำเส้นเทปพลาสติกเหนียวและแข็งแรง ซึ่งปกติจะใช้ในการรัดกล่องพัสดุ มาผนวกเข้ากับงานฝีมือจักสาน กลายเป็นกระเป๋าสานคุณภาพเยี่ยม ที่ได้ตีตลาดออกไปถึงต่างประเทศ
หมอนผ้าไหมด้นมือ จ.สุพรรณบุรี
อีกผลงานที่ถูกเลือกให้เป็นหนึ่งในผลิตภัณฑ์ระดับ 5 ดาว ซึ่งผ่านกระบวนผลิตด้วยมือเกือบทุกขั้นตอน ทำให้แต่ละชิ้นมีเพียงอันเดียวในโลก มีความสวยงามและทรงคุณค่า ในแบบที่เครื่องจักรสมัยใหม่ยังไม่สามารถเลียนแบบได้ โดยสินค้าแต่ละชิ้นจะผลิตตามออร์เดอร์เท่านั้น และใช้เวลา 3–4 วันในการจัดส่ง
สินค้าโอทอปภาคใต้
แกงไตปลาแห้ง (แม่พรรณ)
เป็นการนำเมนูขึ้นชื่อของภาคใต้ มาปรับเปลี่ยนให้อยู่ในรูปแบบคล้ายน้ำพริก เพื่อให้ง่ายต่อการขาย และสามารถเก็บได้นานขึ้น ใช้เครื่องแกงพริกสดเพื่อเพิ่มรสชาติและความหอม สามารถรับประทานกับข้าวสวย หรือละลายกับน้ำร้อนคืนรูปเป็นแกงไตปลาแบบดั้งเดิมได้
กรือโปะ ข้าวเกรียบปลาเมืองนรา
ขนมขบเคี้ยวที่นำเนื้อปลามาแปรรูปเพื่อให้เก็บได้นานขึ้น ด้วยการนำเนื้อปลาสด เช่น ปลาทู มาบดละเอียด คลุกเคล้ากับแป้งสาคู แป้งมัน และเกลือ นำไปผ่านกระบวนการจนออกมาเป็นข้าวเกรียบแสนกรุบกรอบ รับประทานคู่กับน้ำจิ้มเพิ่มความอร่อย
สร้อยข้อมือไข่มุก จ.พังงา
จังหวัดพังงา ถือเป็นหนึ่งในแหล่งผลิตไข่มุกชื่อดังของไทย ทำให้ สร้อยข้อมือไข่มุก กลายเป็นสินค้า OTOP ซึ่งเป็นที่รู้จักแพร่หลาย ผลิตจากไข่มุกหลากหลายสี โดยสีของไข่มุกจะขึ้นอยู่กับชนิดของหอยมุก สภาพน้ำ และสิ่งแวดล้อมที่หอยอาศัยอยู่
หมอนรองคอยางพารา จ.ตรัง
“ยางพารา” หนึ่งในผลผลิตสำคัญของจังหวัดตรัง รวมถึงเป็นส่วนสำคัญในการผลิตสิ่งต่าง ๆ ในภาคอุตสาหกรรม และด้วยปัญหาราคายางตกต่ำในแต่ละปี จึงเกิดโครงการเพิ่มมูลค่ายางพารา ที่รับซื้อน้ำยางสดมาแปรรูปเป็นหมอนหนุนและหมอนรองคอ รวมทั้งที่นอนยางพารา ซึ่งมีความทนทาน ไม่สะสมฝุ่น ไม่ยุบตัวง่าย และสามารถขึ้นรูปได้หลากหลายทรง เพื่อสร้างมูลค่าและกระจายรายได้สู่ชุมชน
กระเป๋าถือ (Handle Bag) จ.ตรัง
กระเป๋าถือจากเส้นใยเตยปาหนัน ที่ยืดหยุ่น เหนียว มีความเงา และไม่เกิดเชื้อรา จากกระบวนการผลิตอย่างดี ตั้งแต่ขั้นตอนการคัดเส้น ไล่ความชื้น ไปจนถึงการถักทอ ออกแบบเป็นกระเป๋าถือในขนาดและรูปทรงต่าง ๆ ด้วยการออกแบบที่หรูหรา ทำให้เหมาะกับการซื้อเป็นของขวัญอย่างยิ่ง
ทั้งหมดนี้คือตัวอย่างของสินค้า OTOP แต่ละจังหวัด ซึ่งถูกยกให้เป็นผลิตภัณฑ์เด่นของทั้ง 4 ภาค ที่นำเอาเอกลักษณ์ ภูมิปัญญาของแต่ละท้องถิ่น และนวัตกรรมความสร้างสรรค์ ถ่ายทอดออกมาในรูปแบบผลิตภัณฑ์อันทรงคุณค่าและสร้างรายได้ให้กับชุมชนอย่างยั่งยืน
สำหรับใครที่อยากจะไปเยือนถึงแหล่งกำเนิดเพื่อเที่ยวชมกระบวนการผลิตและอุดหนุนสินค้า OTOP ของแต่ละจังหวัด ก็สามารถใช้บริการเช่ารถเพื่อการท่องเที่ยวและเดินทางจาก Drive Car Rental กันได้ เพราะเรามีรถยนต์ทุกรุ่นทุกระดับในราคาคุ้มค่า พร้อมศูนย์ให้บริการทั่วไทย เช่นบริการรถเช่าภูเก็ต อีกทั้งยังสามารถมั่นใจในความปลอดภัย ด้วยการตรวจเช็กสภาพรถยนต์อย่างสม่ำเสมอ พร้อมบริการช่วยเหลือ 24 ชั่วโมงเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน หากสนใจ สามารถติดต่อสอบถามได้ที่หน้าเว็บไซต์